Những tàn phá thảm khốc của cơn bão Haiyan tại Philippines vẫn tiếp tục được truyền thông thế giới cập nhật từng ngày từng giờ. Không dễ để kết luận tình trạng nóng ấm toàn cầu là nguyên nhân trực tiếp tạo nên cơn bão khủng khiếp này, nhưng dường như Haiyan sẽ được nhắc đến như là một chỉ dấu cụ thể của những thảm họa thiên nhiên mà con người sẽ phải hứng chịu trong tương lai nếu tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) vẫn diễn ra như hiện nay. Chẳng thế mà đại diện đến từ Philippines trong ngày làm việc đầu tiên của Hội nghị COP-19 tại Warsaw đã nghẹn ngào yêu cầu lãnh đạo thế giới phải có những thống nhất trong hành động để đối phó với tình trạng BĐKH. Ông nêu câu hỏi, "Nếu không phải chúng ta thì là ai? Không [hành động] lúc này thì lúc nào? Không ở đây [Warsaw] thì ở đâu?"
Ngược trở lại thời gian, hai mươi hai năm trước, tại Rio de Janeiro, Brazil, lãnh đạo các nước trên thế giới đã cùng cam kết hành động nhằm chống lại những tác động nguy hiểm gây ra bởi BĐKH thông qua Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC, từ dưới đây gọi tắt là Công ước khung). Trong suốt thời gian đó, nhiều biến cố thăng trầm trong quá trình thương thảo giữa các nước đã xảy ra, và có lẽ rào cản chính trong toàn bộ các thương thảo này chính là việc quy trách nhiệm và sau đó là cam kết giảm phát thải khí nhà kính của các thành viên trong Công ước khung. Bài viết này cố gắng đưa ra những điểm tóm tắt chính mà trong đó quan điểm và cách tiếp cận của các nước đã tạo nên những cách biệt tưởng chừng không thể san lấp.
Khác biệt giữa các nước trong và ngoài Phụ lục 1
Cho đến thời điểm hiện tại, khi COP-19 vừa kết thúc, trong các thương thảo về biến đổi khí hậu, thế giới chia rẽ thành ba nhóm chính: Châu Âu (đại diện tiêu biểu Đức, Pháp, Anh Quốc), Mỹ, và nhóm các nước lớn đang phát triển và phát thải nhiều (bao gồm bốn nước Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Phi và Brazil, gọi tắt l�BASIC). Các thành viên còn lại, trong đó có Việt Nam, được hiểu là sẽ cam kết thực hiện những quyết định được tạo ra bởi sự đồng thuận từ tất cả các bên.
Tưởng chừng vô lý, nhưng thực tế những cách biệt đầu tiên giữa các nước lại được tạo ra từ chính Công ước khung mà các thành viên đã ký kết năm 1992. Cụm từ "Trách nhiệmchung nhưng có sự phân biệt (về trách nhiệm) và khả năng đáp ứng của từng thành viên" ghi tại Điều 3 Công ước khung được xem là cơ sở chính để thế giới đối phó với BĐKH. Cụ thể hơn, điều khoản này xác định các nước phát triển cần phải đi đầu trong quá trình ứng phó với BĐKH. Các nước phát triển được liệt kê trong Phụ lục 1 của Công ước bao gồm các nước thuộc khối OECD, cộng với phần lớn các nền kinh tế nổi bật và Liên bang Nga. Nhóm BASIC, đại diện bởi Trung Quốc, được đưa vào danh sách các nước không thuộc Phụ lục 1; Việt Nam cũng nằm trong danh sách này.
Ba năm sau, năm 1995, tại hội nghị COP đầu tiên ở Berlin, Điều 3 nói trên được diễn đạt lại cụ thể hơn rằng các thành viên trong Phụ lục 1 phải có trách nhiệm giảm thải khí nhà kính trong một khoảng thời gian cụ thể và thế giới không có yêu cầu nào đối với các thành viên không thuộc Phụ lục 1 đối với quá trình nóng ấm toàn cầu.