 |
| Ảnh minh họa |
Từ ý kiến của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội
Bác Hồ đã từng đúc kết: "Lao động là vinh quang", và "Trong xã hội ta, không có nghề nghiệp thấp kém, chỉ có những kẻ lười biếng, ỷ lại mới đáng xấu hổ...Tất cả những lao động có ích cho xã hội đều là vẻ vang". Phải chăng nhận định trên của Bộ trưởng Chuyền cũng lấy ý từ lời dạy của Bác? Quả thực là không sai khi nói "đã đi làm, bất cứ việc gì cũng là vinh quang". Thế nhưng mục đích cuối cùng chỉ là đi làm công nhân thì có cần phải bỏ ra tới 4 - 5 năm theo đuổi bậc đại học hay không? Và, nếu chỉ đào tạo những con người làm thợ trong các khu công nghiệp thì có cần đến cả trăm học viện, trường đại học, cao đẳng trên toàn quốc hay không? Đây là vấn đề cần làm rõ, vì nó động tới một vấn đề rất lớn khác, đó là công tác quy hoạch về đào tạo của ngành Giáo dục.
Thử hỏi những em học sinh đang ngồi trên ghế trường phổ thông xem, liệu có em nào không muốn thi đỗ vào đại học hay không? Rồi thi đỗ vào đại học, thử hỏi hàng vạn các vị phụ huynh xem nuôi con đi học 4 năm đại học tốn bao nhiêu tiền của? Những gia đình khá giả đã đành, nhưng ở nước ta phần lớn người dân sống và lao động ở nông thôn và gắn với sản xuất nông nghiệp, kinh tế còn rất khó khăn, lo tiền cho con ăn học trong mấy năm trời đâu có dễ dàng gì, thậm chí không ít gia đình phải vay mượn dài dài, rồi mong khi con tốt nghiệp có việc làm lấy tiền trả nợ. Đó là một thực tế không khó nhận ra.
Thế rồi, những cử nhân đó khi ra trường không được tuyển dụng, không tìm được công việc phù hợp, cũng không đành lòng nhìn bố mẹ tiếp tục "nuôi" mình, đành cất tấm bằng đại học để đi làm công nhân. Làm công nhân đương nhiên không phải là xấu, mà nước ta bây giờ cũng đang thiếu rất nhiều công nhân có tay nghề, có chất lượng cao. Nhưng, điều muốn nói ở đây là nếu chỉ để đi làm công nhân thôi thì cần gì phải bỏ ra 4 - 5 năm theo Đại học như vậy với những tốn kém không nhỏ về tiền bạc, công sức và thời gian của người học ? Và, nếu nhu cầu làm thợ, học nghề thực sự là lớn thì Bộ Lao động Thương binh & Xã hội nên đầu tư xây dựng các trường dạy nghề đảm bảo chất lượng cao hơn nữa, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.
Vấn đề do tuyển dụng hay từ đào tạo?
Người xưa đã nói: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Vậy mà "nguyên khí" đó đang "cất tài" của mình để đi làm công nhân thì liệu "thế nước" có thịnh được hay không? Và, vấn đề ở đây là do tuyển dụng hay đào tạo?
Dù cử nhân, kỹ sư đi làm công nhân thì cũng là việc làm, cũng mang lại giá trị cho cuộc sống và cộng đồng. Điều đó không có gì sai. Xét về công việc làm thì không nên phân biệt hoặc đánh giá sự cao - thấp của công việc đó dù người đảm nhận là cử nhân, kỹ sư hay công nhân đơn thuần. Song, cần nhận thấy một điều - cũng là một bất cập hiện nay, đó là chúng ta vẫn chưa giải quyết việc làm một cách tích cực, chủ động ngay từ trong kế hoạch, quy hoạch đào tạo; chưa có sự hướng nghiệp đúng với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội, mà còn bị động do công tác dự báo nhu cầu thị trường kém. Nếu như chỉ để tuyển dụng lao động phổ thông làm công nhân, thì hơn 170.000 người được đào tạo từ các trường đại học, cao đẳng sẽ là một sự lãng phí vô cùng lớn. Và, đó chính là một trong những bất cập lớn nhất trong đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực hiện nay.
Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh - Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp Bộ Giáo dục & Đào tạo, đã nêu quan điểm rằng: "Cất bằng đại học đi làm công nhân không thể là vinh quang, thậm chí nếu coi là bình thường cũng không ổn. Đó chỉ là minh chứng đầy đủ và chua xót cho tình trạng nhân lực cung vượt quá cầu và chất lượng đào tạo đang thật sự có vấn đề. Đào tạo trình độ cử nhân phải để người tốt nghiệp có tri thức, kỹ năng, phẩm chất làm được những công việc tương ứng trình độ đào tạo, chứ không phải để làm công nhân. Sự bất bình thường này đến từ nhiều nguyên nhân. Khi nguồn cung trình độ đại học vượt quá cầu thì doanh nghiệp sẽ "mua" sức lao động dưới giá trị của nó. Thực tế, những doanh nghiệp làm ăn chuyên nghiệp luôn có cơ chế tuyển dụng minh bạch, rõ ràng. Lực lượng lao động có trình độ là chìa khóa cho sự cạnh tranh và phát triển bền vững của doanh nghiệp nhờ đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, hiệu quả.
Trái lại, cũng có không ít doanh nghiệp chỉ chú trọng tuyển dụng lao động phổ thông, trả lương thấp, trình độ công nghệ mức độ trung bình, ít có sáng tạo đổi mới. Nhưng cũng phải nói rằng nếu việc làm có sẵn mà doanh nghiệp không tuyển được lao động theo yêu cầu thì các cơ sở đào tạo phải nghiêm túc xem xét lại chất lượng của mình và Nhà nước cần có cơ chế tài chính phù hợp để giúp các trường nâng cao chất lượng đào tạo".
Đồng quan điểm với Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, PGS.TS Lê Hữu Lập - Nguyên Phó Giám đốc Học viện Công nghệ bưu chính viễn thông, cho rằng: "Không có công cụ nào đo đếm sự chán nản, thất vọng ở một người đã trường kỳ trên giảng đường mấy năm trời, rốt cuộc lại phải đi làm công việc không cần mất nhiều thời gian học hành đến thế. Không khó để nhận ra bất cập lớn trong thị trường lao động hiện nay là lao động có trình độ đang tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn. Các chính sách của Nhà nước chưa đủ mạnh để thu hút lao động có chất xám về làm việc tại các vùng kinh tế khó khăn, vùng sâu vùng xa. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng chỗ thừa, chỗ thiếu lao động, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội chung của cả nước". Vấn đề này không mới, nhưng đáng tiếc vẫn chưa được khắc phục cho đúng với yêu cầu thực tế.
Nguyên nhân từ đâu?
Thực ra, sinh viên ra trường hàng loạt nhưng thất nghiệp nhiều không phải hoàn toàn thuộc trách nhiệm của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Thực trạng này còn có nguyên nhân từ công tác dự báo trong đào tạo, cũng như vấn đề chất lượng đào tạo đại học, cao đẳng của nước ta. Nhiều cử nhân ra trường, thậm chí viết một đoạn báo cáo còn thua cả văn học sinh phổ thông, câu chữ lủng củng, ý thức trách nhiệm với công việc cũng không có? Thử hỏi trong 4 - 5 năm ngồi trên ghế trường đại học, những sinh viên đó đã làm gì? Khi đến phỏng vấn thử việc thì bạn nào cũng nói em đã từng làm được cái này, cái kia, nhà tuyển dụng gật gù nhận vào thử việc. Đến khi bắt tay vào công việc thật thì hóa ra những thành tích kia chỉ là "chém gió". Tất nhiên quy kết tất cả cho nhà trường cũng không đúng. Chính phụ huynh và cá nhân từng sinh viên cũng phải chịu trách nhiệm về việc lựa chọn và định hướng nghề nghiệp của mình; đặc biệt là nỗ lực học tập của mỗi người trong những năm học Đại học. Ai cũng muốn có tấm bằng đại học và xem đó là con đường phát triển duy nhất, trong lúc học nghề (xã hội cũng đang cần nhiều) lại bị coi là thất bại của đời người.
Trở lại với ý kiến của Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền. Việc đánh giá thực trạng thất nghiệp một cách khách quan, khoa học, đúng bản chất là rất cần thiết và quan trọng. Vì điều đó là cơ sở để có thể đưa ra những chính sách phù hợp nhằm giải quyết có hiệu quả tình hình thực tế. Và, việc tạo ra một thị trường lao động lành mạnh, sử dụng lao động hợp lý, quan hệ lao động hài hòa, thu nhập của người lao động ổn định, bản thân người lao động có điều kiện phát triển, là trách nhiệm của nhiều bộ, ngành và rất cần những đổi mới tích cực, cụ thể, sát thực. Còn nếu nhìn nhận theo cách "cất bằng đại học làm công nhân cũng là việc làm" thì việc học đại học là quá lãng phí và đó không phải là quan điểm hay.
Ngô Trà Mi nguồn: www.trithucvaphattrien.vn